Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại hiện nay.

Thưa luật sư: Xin hỏi hiện nay có những hình thức giải quyết tranh chấp thương mại nào? Ưu và nhược điểm của mỗi phương thức giải quyết tranh chấp?

Luật sư tư vấn: Về vấn đề bạn đang thắc mắc chúng tôi xin trả lời như sau:

1. Thế nào là tranh chấp thương mại?

Theo quy định tại Điều 3 Luật thương mại 2005 quy định: “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.”

Từ quy định trên ta có thể hiểu: Tranh chấp thương mại là sự bất đồng quan điểm giữa các bên về việc một hoặc một số bên không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ của mình cam kết trong hoạt động thương mại gây thiệt hại tới lợi ích chính đáng của một hoặc một số bên khác

2. Có những hình thức giải quyết tranh chấp thương mại nào?

Tại Điều 317 Luật Thương mại 2005 quy định về hình thức giải quyết tranh chấp thương mại cụ thể rằng:

“Hình thức giải quyết tranh chấp

1. Thương lượng giữa các bên.

2. Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải.

3. Giải quyết tại Trọng tài hoặc Toà án.

Thủ tục giải quyết tranh chấp trong thương mại tại Trọng tài, Toà án được tiến hành theo các thủ tục tố tụng của Trọng tài, Toà án do pháp luật quy định.”

Như vậy, có thể xác định được rằng có 04 hình thức giải quyết tranh chấp thương mại, khi xảy ra tranh chấp kinh doanh, các bên có thể giải quyết tranh chấp thông qua việc trực tiếp thương lượng với nhau. Trong trường hợp, không thương lượng được với nhau, việc giải quyết tranh chấp kinh doanh có thể được thực hiện với sự trợ giúp của bên thứ ba thông qua phương thức hoà giải, trọng tài hoặc tòa án.

Vấn đề lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp kinh doanh phù hợp cần được các bên cân nhắc, lựa chọn trên hàng loạt các yếu tố như mục tiêu cần đạt được, bản chất của tranh chấp, mối quan hệ làm ăn giữa các bên, thời gian và chi phí dành cho việc giải quyết tranh chấp … Chính vì vậy, khi lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp, các bên cần hiểu rõ bản chất và cân nhắc các ưu điểm, nhược điểm của mỗi phương thức để có quyết định hợp lý.

3. Ưu điểm và hạn chế chủa các hình thức giải quyết tranh chấp

• Thương lượng

Thương lượng là hình thức giải quyết tranh chấp thương lượng giữa các bên là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua việc các bên tự nguyện bàn bạc, thỏa thuận, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kỳ bên thứ ba nào.

Ưu điểm và hạn chế

+ Ưu điểm: Thứ nhất, giải quyết tranh chấp nhanh chóng, chi phí thấp. Hơn nữa, duy trì được quan hệ hợp tác và phương thức này không bị lộ bí mật kinh doanh, không ảnh hưởng uy tín các bên. Mặt khác, không bị ràng buộc bởi các thủ tục pháp lý ngặt nghèo.
+ Hạn chế:  phương án thoả thuận mà các bên đạt được không mang tính cưỡng chế thi hành. Mặt khác, một bên không thiện chí dễ lợi dụng thương lượng để trì hoãn hoặc trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ. Nhược điểm của phương thức này đòi hỏi cả hai bên đều phải có thiện chí, trung thực và có tinh thần hợp tác cao, dường như mỗi bên đều phải chia sẻ lợi ích mới hi vọng có thương lượng thành công.

• Hòa giải

Hòa giải là hình thức giải quyết tranh chấp giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải.

Tại khoản 1 Điều 3 Nghị định 22/2017/NĐ-CP quy định về khái niệm hòa giải thương mại cụ thể như sau: “Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thương mại do các bên thỏa thuận và được hòa giải viên thương mại làm trung gian hòa giải hỗ trợ giải quyết tranh chấp theo quy định của Nghị định này.”

 Ưu điểm và hạn chế

+ Ưu điểm: Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải cũng có nhiều ưu điểm bởi tính đơn giản; thuận tiện; nhanh chóng; sự linh hoạt; ít tốn kém; ít chịu sự chi phối của các nguyên tắc hay hoạt động của các cơ quan công quyền. Đặc biệt với sự tham gia của người thứ ba vừa đảm bảo sự hiểu biết chuyên môn ở lĩnh vực tranh chấp và đáp ứng niềm tin của các bên góp phần không nhỏ tạo nên sự thành công của phiên tòa hòa giải trong tranh chấp thương mại.

+ Hạn chế: Phụ thuộc vào sự tự giác của các bên tham gia tranh chấp, khi nếu một trong các bên không trung thực; không hợp tác thì hòa giải cũng khó có được kết quả mong đợi. Thủ tục hòa giải cũng dễ bị biến tướng; lợi dụng trở thành công cụ trì hoãn nghĩa vụ của và khiến bên có quyền lợi bị vi phạm có khả năng mất quyền khởi kiện. Chi phí sẽ tốn hơn so với phương thức thương lượng và nếu hòa giải bất thành thì chi phí này sẽ trở thành gánh nặng bổ sung cho các bên tranh chấp.

• Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết thông qua hoạt động của Trọng tài viên với kết quả cuối cùng là phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện

Đối với quy định giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại thì tại khoản 1 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định về hình thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại cụ thể như sau: “Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật này.”

Theo đó, phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010

Ưu điểm và hạn chế

+ Ưu điểm: Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài bắt buộc tuân theo các thủ tục nhất định. Nguyên tắc trọng tài không công khai giúp bảo vệ uy tín; bí mật của các bên trong kinh doanh. Phương thức này không bị giới hạn lãnh thổ nên các bên có thể chọn bất kỳ trung tâm nào giải quyết mâu thuẫn cho mình. Phán quyết có tính chung thẩm, sau khi phán quyết được trọng tài đưa ra các bên không có quyền kháng cáo ở bất kỳ tổ chức nào khác.

Đặc biệt, đối với tranh chấp khi đến hạn thanh toán mà một bên không thanh toán và cả hai bên đều cho rằng đối phương vi phạm hợp đồng và phát sinh vấn đề bồi thường. Thì việc giải quyết bằng trọng tài thương mại sẽ mang tính chính xác linh hoạt cao, các bên đều có nghĩa vụ thực hiện.

+ Hạn chế: Tốn kém phí trọng tài nếu tranh chấp càng kéo dài thời gian. Không phải lúc nào việc thi hành quyết định của trọng tài cũng thuận lợi như thi hành bản án, quyết định của tòa án.

• Giải quyết tranh chấp bằng Tòa án

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng tòa án: là phương thức giải quyết tranh chấp tại cơ quan xét xử nhân danh quyền lực nhà nước được tòa án thực hiện theo một trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ.

Ưu điểm và hạn chế

+ Ưu điểm: Phán quyết của tòa án đưa ra có tính cưỡng chế cao. Góp phần cho các chủ thể kinh doanh nâng cao ý thức, tôn trọng pháp luật. Các thủ tục trong phương thức tòa án rất phức tạp. Nhờ nguyên tắc 2 cấp xét xử, tất cả các sai sót trong quá trình giải quyết tranh chấp đều có thể được phát hiện và khắc phục. Các bên có quyền kháng cáo khi bản án xét xử xong mà chưa được thi hành ngay.

+ Hạn chế: Thủ tục giải quyết tranh chấp rất dài. Công khai xét xử không phù hợp tính chất hoạt động kinh doanh cũng như tâm lý của doanh nghiệp. Thời gian kéo dài khá lâu. Án phí Tòa án thực tế ở Việt Nam thấp hơn lệ phí trọng tài.